Rik dicht Gedichten van Rik Sprenkels Optredens Over Rik

zet eerst je eigen masker op

abstractie is de kunst van het weglaten
de abstractie van de winkelstraat is

niet willen zien hoe de man in de steeg
zijn eigen etterende wonden hecht

alles negeren wat niet in het straatbeeld past
wegduiken in de apparaten

onder het asfalt varen miljardairs
in langzaam imploderende onderzeeërs

tweeduizend vierentwintig was het jaar
dat ze hun voelsprieten in onze hoofden stopten

om onze gedachten marktwaarde te geven
en alsnog blijven wij ons schuldig voelen

dat onze longen niets te bieden hebben niets meer
dan broeikasgassen en tweedehands sigarenrook

we spelen een afvalrace een spel van de lange adem
wie het langzaamst implodeert mag straks het licht uitdoen

astrofysica

ik matchte op bumble met een astrofysicus.
ik vroeg hem naar de bekende weg, het eind
van het universum en of ze daar ook zo
in zichzelf gekeerd zijn. toen hij begon over

neutrino’s, quasars, protoplanetaire schijven,
verdween ik langzaam in de achtergrondstraling.
buiten beeld spande ik associatieve ruimtes op,
hing ik zingend de sterren terug aan de hemel.

begrijp je me wel, vroeg hij. jou niet nee, dacht ik.
maar wel dat de wereld zichzelf niet begrijpt
in collegezalen, maar ‘s ochtends, wanneer ik,
slaap nog in de ogen, mezelf terugvind in de spiegel.

back-up

als ik ‘s avonds op het internet op zoek ga naar foto’s
van verongelukte mensen dan wordt ineens alles helder

ik herinner me mijn eigen rouwadvertentie en hoe onverwachts
het licht aanging er was een stroomstoring geweest

in bepaalde opzichten maak ik alles mee reiken mijn handen verder
dan de randen van mijn bed dan de muren van de slaapkamer

mijn hoofd is kleiner dan het universum en bevat alles wat ik weet
mijn kussen is een externe harde schijf gevuld met boekweitkaf

ik steek mijn gordijnen in de fik om ruimte te maken voor nieuwe
na de back-up ben ik weer op mezelf aangewezen en realiseer ik me

dat iedere lont twee uiteinden heeft
dat het verschil tussen branden en verbranden een kwestie is van perspectief

openbaring

ik kijk uit het raam als alles eindigt
als alles domweg opnieuw begint
ik interpreteer dit als een teken en besluit meteen
om per ongeluk in slaap te vallen op de bank

ik droom van een wereld die zich binnenstebuiten keert
die zich leeg en schoon schudt als een populier
witte pluisjes bedekken de vloer als een dun laagje sneeuw

als ik wakker word trek ik mijn schoenen aan
kijk ik of mijn vrienden er nog zijn
of ze zich te kennen geven op het scherm
Thijs is aan het typen goddank hij typt dus hij bestaat

een vluchtig soort bestaan als een paardebloem
het is maar goed dat ik aan hem denk
dat de optrekkende mist hem niet heeft meegenomen

tijd

ik voel hoe de tijd zich opkrult
zich neerlegt aan mijn voeten
ze heeft zich uitgesloofd met mij

soms hoor ik hoe de kinderen buiten spelen
soms zijn ze net afgestudeerd, dan stuur ik ze
kerstkaarten met opgevouwen theezakjes

soms vind ik ze terug op de verjaardagskalender
ik zit te wachten naast de telefoon, wanneer ik merk
dat de tijd haar doel voorbijgeschoten is

zich verstopt heeft onder de schrijftafel
ik voel dat ik word vastgelegd. dat ze de camera’s
per ongeluk aan hebben laten staan

koorddansen met hans klok

biologie is een mirakelspel. bijvoorbeeld
voor mijn geboorte had ik heel even een staart
nu sta ik gespannen op een nat touw

onder het podium wonen konijnen
ik hoor hoe ze knagen aan het valnet
alle biologie is ontgoocheling

op het podium tovert hans klok
een pasgeboren kind uit een hoge hoed
hans klok heeft geen baarmoeder. hoe doet hij dat toch?

ik heb zinloze lichaamsdelen
soms kijk ik naar mijn navel
en zie ik de koplampen van een naderende vrachtwagen

de konijnen hebben mijn navelstreng gestolen
alle valnetten zijn onklaar gemaakt
de verbinding wordt verbroken

worteltrekken

ik wil een werkvloer zonder geluiddempende vloerbedekking.
ik wil de afgrond horen gapen aan de rand van mijn bed.
ik ben duizend jaar oud en nog steeds staar ik me scheel

op tradities, dialectisch denken, als een sinterklaas zonder gezicht.
tijdens de ontruimingsoefening maak ik een selfie met mijn
afdelingshoofd. eendgezicht. verstoorde arbeidsrelaties.

ik zie heus wel de postbodes. hoe meetbaar alles is en hoe
voldongen. maar ik ben afgemat als een nat kalf. ik heb geleerd
uitzichtloos te vertrouwen op de narcistische monsters in de hoek

van mijn slaapkamer, die eigenlijk diep van binnen zitten en zich
vertakken uit mijn ruggengraat. worteltrekken is een werkwoord.
vertel me wat er overblijft als we de loszittende stukken ondervloer

wegschuiven. als we overslaan wat de loopbaancoach zegt.
als we de hemelbanen aannemen die ons het beste passen,
empathisch gedrag vertonen, niet voor een vast uurtarief,

maar gewoon, omdat gevoelens vrij zijn en smeerbaar als sojaboter.
omdat iedereen hun binnenkant versierd en beveiligd heeft
met alarmbellen en zwaailichten. omdat de disco daar buiten is.

tussenruimte

ik stap het platte daglicht in
en voel hoe de wereld terugdeinst
hoe het buiten wegvlucht van mijn huid

er zijn bloemen die pas ’s avonds opengaan
die wachten tot het ergste voorbij is

hoe leer je iemand echt kennen
hoe vang je een vlinder in het donker
hoe word je een brug

een ecoduct, dat alles overbrengt
wat beestachtig is, en argeloos

in plaats van een wachttoren
in een groot, open veld
terwijl de reeën wegsnellen

ik wil dat er in me gewoond wordt
dat ik iemand een knuffel geef
en dat die ander bijna smelt

appelboom

er groeien takken aan de appelboom,
ook als je daar niet in gelooft.
ze hangen tussen ons in als randvoorwaarden.

vertrouwen is een groot groen ding dat niet terug praat
alleen maar zachtjes mompelt als het waait.

ik luister met meer dan één oor.
ik ben mijn tong. ik ben mijn stokkende adem.
ik ben de vonken in mijn keel.

ik weet nog niet wanneer maar ik voel
hoe het aanwakkert. ik zie de appels,
als losgezongen beloftes in het gras.

voor mike de chimpansee

deze ruimte is mij toebedeeld
onder in beeld is mijn naam te zien, mijn functie
mijn plek in de voedselketen

dit kader waar ik doorheen kijk
lijkt een opening, maar is gemaakt
om mensen te beschermen
zodat ze op afstand blijven

er verschijnt een man in beeld
ik zwaai naar hem met grote zware handen
maar ik hoor hem niet
stond waarschijnlijk op mute

de eerste levensbehoefte van mensachtigen
is iets te hebben om naar uit te kijken

ik zie ze komen en gaan
een doorlopende stroom van schaduwen
waarin ik vormen ontwaar
menselijke gestalten, althans ik zie
ze hebben handen zoals ik

en ze hebben afgesproken
dieren zijn niet in staat een eigen wil kenbaar te maken
zijn niet in staat om toestemming te geven
de meeste dieren
zijn niet in staat om angst te hebben voor de angst

ik beklim geen torens
nog steeds drink ik geen vruchtensap
ik blijf in mijn omheining, blijf wachten
tot het hek vanzelf open gaat

profiel van een extinctie

zwerfkei in volle mars
eendrachtig lopende lopers
de ondergrondse grond

glimsteen looprots de synergie
levenloze manifestatie
de aanvang lawine

tuimelrots de voetstappen
jong opgestaan in een
ver verleden hunebed

stempelkaarten prehistorische
tempowisseling de naderende
marsmuziek massahysterie

fossiel van een silhouet
de steunzolen bodemkunde
profiel van een extinctie

herinnering aan de marge

ten slotte ontgin je de lucht, en daarmee
loopt het wel een beetje op zijn einde

nuchter verpacht je de middenberm
alles is verkaveld, niets is zonder baasje
fiscale ruimte zover het oog reikt

we weten het al eeuwen:
de kelders staan als eerste blank
je houdt daar mensen met echte
en schuilnamen, met marktwaarde bovendien

want alles is waar
en wat je vindt mag je houden
en wat je vindt mag je zeggen
en je zegt wat iedereen denkt

je denkt niet aan holland
holland is een gegeven, een jas
die te goed past om uit te trekken

Je stapt de lucht in

Ik vond op zolder een wirwar
van touwen en lussen, genoeg
voor een middelmatig mens
om zichzelf in te verliezen.

Als ik je opneem, zeg je
dat er op de bovenste verdieping
een uitgang is. Ik hoor

hoe je neusophalend de
luchtgaatjes afplakt,
hoe je hijgt dat je nu
echt moet ophangen.

Later tref ik je sterrenloos op het dak.
Je semafoort wild met je armen,
maar de albumhoes van Help!
schreeuwde ook niet echt om hulp.

Je stapt de lucht in. Je bent
verdraaid. Aanvankelijk vertrek je
in vlinderslag naar boven.

Maar het leven is geen tekenfilm.
Ik houd mijn rug recht, terwijl
mijn verbinding met jou
verbreekt op het asfalt.

Prometheus

We kunnen ons niet langer warmen
aan de straatlantaarns. We sluiten
de centrale, komen samen
als stralen in het brandpunt.

We noteren alles op ons netvlies:
hoe de broze atomen sidderen;
hoe, en met welke snelheid,
de echtheid weglekt.

We zijn er gloeiend bij.

Tot de ruis ons overstemt, moeten we
hout sprokkelen en kernachtig zijn en alles
met onze primatenhanden omklemmen.

Wanneer de geigertellers knetteren
zetten we ons schrap.

Au Pair

Ik draag een oneven aantal dienbladen naar buiten.
Ze druipen sarcastisch
dwars door het grint.
Een regenworm boogiewoogiet
onder mijn laarzen.

Er groeien littekens in de tuin
op plaatsen waar ik ooit een steen brak,
of in het raam verdween.

Kortom, genoeg om over naar huis te schrijven.
Maar de vader vindt schrijven niks voor vrouwen.
Als ik voorbij loop, lijmt hij
enveloppen en ongepaste momenten.
Ik weet me met zijn tong geen raad.

’s Avonds verstop ik een
klavertje vier in mijn slip.
Ik wacht tot de kansen keren.

Nachtpicknickers

In de schemering doen wij ons werk.
We dienen de stad op,
vullen de fonteinen met prosecco.
Onze spijzen walmen blauw over het gras.

Er is aan alles gedacht:
Het maanlicht werd overgeheveld in jampotjes,
de vleermuizen zijn weerspannig met touwtjes vastgemaakt.
Nu dansen ze uitbundig boven de vijver.

We vouwen bronzen beelden van de servetten,
schrijven dronken priemgetallen op bierviltjes.
We liefkozen de tafeldames in de struiken.

Slaap zacht, teder schemerpark.
Wij, de luizen in jouw kruin,
houden een oogje in het zeil.


Dit gedicht verscheen in Op Ruwe Planken, nummer 15.1

Vergeten groente

Het pluizige brood, waar de kat
sinds een paar dagen niet meer
aan ruikt, ligt nog steeds
op de hoek van de tafel.

Eerst trok de rook weg.
Hij ging liggen in de hoekjes,
tussen kamerplanten en
stilstaande klokken.

Daarna verdwenen ook de
geuren en kleuren van
pastinaak op dinsdagavond
thee om vier uur
geleisuiker in de jam
geleidelijk in het hoogpolig tapijt.

Soms belt er iemand aan.
De kat krabt dan een poos
rusteloos aan de deur.
Ze kan alleen nog onbeantwoord

kopjes geven, onbestraft
potjes breken, in dit
stilleven van gedroogde
bloemen, huid van onbewerkt leer.

De buren zullen schuldbewust
de begrafenis bezoeken
thee om vier uur
geleisuiker in de jam
en zoetjes de kosten en baten
van eenzaamheid verzwijgen.

Vastgoed

We bestellen mets- en makelaars
en kijken door nieuwe ramen
naar onbekende levens, glazen wijn
en katers op de daken,

terwijl de pannen bakken in
de zon. Dan zetten we
koffie en laten alles weer
op zijn beloop.

‘s Nachts horen we de vlonders
kraken. Morgen is in aanbouw.

Het heeft flink gehypotheekt. Hier,
waar overdracht of overgang
de zaken opdoeken, of onverhoopt
vooruitgang boeken. Er hangt nog

wat spanning in de eiken.
Een vooruitbetaalde vrucht, die zich
zal laten gelden met de
eerste herfst.

We schikken ons naar elkaars
vormen. We wachten geduldig af.


Dit gedicht verscheen in Op Ruwe Planken, nummer 16.1

Intercontinentaal

Een wolkenveld spreidt zich uit.
Tomeloos in de warre verte.
Blauw contrapunt de starre hemel.

Een droog suizen klieft in wit akkerspoor,
gloort in de morgenzon, toomt de straalmotoren.

Gekluisterd in een groepscel met bovendruk
bekwaam ik me in kwetsbaarheid.

De koffie rammelt schuimend door het gangpad:
er slaapt hier niemand meer.
Ondanks alles blijf ik rustig.

Er wordt ontbeten: wakkere helden. Ze staren
door patrijspoorten van doorzichtig plastic,
met sterrenstof in mond- en ooghoeken.

Ik maak mezelf de dingen wijs:
beneden wonen brave burgers
die niets van doen hebben met afweergeschut.
De hemelschittering zal ze hoogstens doen glimlachen.

Vliegen is niet meer hetzelfde.


Dit gedicht won in 2016 de Dekker van de Vegt gedichtenwedstrijd.

Heesch

(maandag)

We graven een slotgracht om het dorp,
planten doornstruiken in alle voortuinen,
om honderd jaar achter te schuilen.

Tussen de boerderijen spelen we levend galgje.
We sturen dreigtweets naar vaders van klasgenoten,
die bij de gemeente werken.
We plaatsen een embargo op gezelligheid.

De wereld mag stikken, laat ons.
Laat ons onbedachtzaam inslapen.

(dinsdag)

Prins Porcus van het biggendorp
knorreboert zijn onderdanen plichtmatig toe,
drukt zijn snor in een glas Bavaria.
Daarna komen de knokploegen.

Ze lopen in gelid met de muziek mee,
wanen zich veilig achter hun gasmaskers.

Het is feest. Vrolijk knallen de
vuurwerkbommen en stoeptegels
tegen de ruiten van het gemeentehuis.

Heesch is een dorp van bouwers,
dus alles mag kapot.

(woensdag)

De bomen langs de Schoonstraat dragen rijpe vruchten.
Lege bierblikken: stille windgongen;
serpentine druipt als krulstaarten omlaag.

We keken drie dagen niet om.
(Tijdens de polonaise is geen ruimte voor
evaluaties,
enquêtes,
of andere instrumenten van redelijkheid.)

Nu pas merken we het.
De slotgracht werd
een beerput, er waart
een gierlucht door het dorp.

Aan de hoogste boom
hangt een zeug
in carnavalskostuum.

Geen dweilorkest krijgt deze straten ooit nog schoon.

Ik wil dat je leert drijven

Ik wil dat je leert drijven.

Als je niet leert drijven, verdrink je. Leer het dus maar. Spreid je armen, ontspan je, nee span je aan, laat je gaan, laat je deinen in het oneindige blauw.

Als de golven komen, geef dan mee.

Op een stapeltje langs het zwembad liggen de zwemdiploma’s klaar. Het kind trekt baantjes, de moeder kijkt toe.

Als je niet leert drijven, verdrink je.

De wind maakt golven in de woestijn. De wind maakt golven in de woestijn. Als je je ogen dichtknijpt, lijkt het net water. Maar hier is al maanden geen water meer. De zwemdiploma’s liggen onuitgereikt in het zand.

Als de golven komen, geef dan mee.

De moeder zegt: ze mogen allemaal dood. Allemaal naar de zeebodem. Hadden ze maar zwemles moeten nemen.

Het kind probeert ondanks alles te blijven drijven.

Als je niet leert drijven, verdrink je.

Het water loopt langzaam zijn longen in. Drijven is een mensenrecht. Drijven is een mensenrecht.

De Middellandse Zee wast de woestijn tussen zijn tenen uit. Zijn levenloze armen deinen in het oneindige blauw.

Als je niet leert drijven, verdrink je.

De moeder langs de kant juicht. Haar kind mocht wel leren zwemmen.